tenis-ziemny.com

Tenis

,

tenis ziemny

– dyscyplina sportowa rozgrywana na korcie tenisowym, polegająca na przebijaniu rakietą tenisową piłki ponad lub obok siatki na pole przeciwnika, w sposób utrudniający jej odbiór. Może być rozgrywana pojedynczo (tzw. singel) lub w dwuosobowych zespołach zawodników jednej płci (debel) lub obu (mikst). Tenis należał do grona letnich dyscyplin olimpijskich od roku 1896 do 1924. Do ich programu powrócił w 1988 i jest w nim do dziś.

Współczesna wersja tenisa narodziła się w Wielkiej Brytanii pod koniec XIX w. jako lawn tennis (pol. tenis na trawie). Wkrótce po swoim powstaniu tenis rozprzestrzenił się wśród wyższych warstw anglojęzycznych społeczeństw zanim stał się popularny na całym świecie.

Tenis jest sportem olimpijskim uprawianym na wszystkich kontynentach przez ludzi w różnym wieku. W tenisa może grać każdy, kto jest w stanie utrzymać w ręku rakietę tenisową, w tym osoby poruszające się na wózkach inwalidzkich czy zawodnicy głusi.

Reguły tenisowe, które po raz pierwszy spisano w 1877 roku, w następnych dziesięcioleciach uległy jedynie kilku poważniejszym zmianom. Jedną z nich jest wprowadzona w latach 70. XX w. rozgrywka tie-breakowa, drugą natomiast zaaprobowana na początku XXI w. technologia Hawk-Eye (pol. Jastrzębie Oko), umożliwiająca weryfikację decyzji sędziego w przypadku, gdy piłka trafia w pobliże którejkolwiek z linii kortu.

Najważniejszymi rozgrywkami tenisowymi w roku są cztery turnieju tworzące tzw. Wielki Szlem: Australian Open, Roland Garros, Wimbledon oraz US Open. Wśród zawodów reprezentacji międzynarodowych wyróżnia się: Puchar Davisa, Hopmana, rozgrywki Fed Cupu oraz Drużynowy Puchar Świata.

Początki

Dama w stroju tenisowym z 1881 roku

Początki tenisa wiążą się ze średniowieczną grą uprawianą przez mnichów w europejskich klasztorach. W tej wersji tenisa piłkę uderzało się dłonią, stąd grę tę nazywano jeu de paume (pol. gra dłonią). Grę tę zaczęto określać mianem prawdziwego lub królewskiego tenisa. Wkrótce potem wprowadzono do użytku skórzane rękawice, te natomiast zastąpiły w XVI w. prototypy pierwszych rakiet. Pierwsze piłki do tenisa były wykonane z drewna. Z czasem ustąpiły one pola lepiej odbijającym się skórzanym piłkom wypełnionym celulozą. Gra szybko zyskiwała na popularności zwłasza we Francji, gdzie spopularyzowali ją członkowie rodziny królewskiej, oraz w Anglii, której królowie Henryk VII oraz Henryk VIII byli zapalonymi graczami i rozkazali budować korty w całym kraju. Według legendy to właśnie Henryk VIII "wymyślił" serwis (ang. service), czyli uderzenie rozpoczynające wymianę – ponieważ król był zbyt gruby by móc podrzucić piłkę do góry robili to za niego służący (ang. servants).

Narodziny współczesnej gry

Tenis w obecnej postaci może być datowany z dwóch różnych źródeł. Między 1859 a 1865 major Harry Gem wraz ze swoim przyjacielem Augurio Parerą opracowali grę będącą mieszanką sportów rakietowych i baskijskiej gry peloty. Pierwsze mecze tenisowe rozgrywali na trawniku do gry w krokieta w posiadłości Gema w Birmingham. W 1872 razem z dwoma miejscowymi lekarzami, Fredericiem Haynesem i Arthurem Tomkinem założyli pierwszy na świecie klub tenisowy w Leamington Spa.

W grudniu 1873 major Walter Clopton Wingfield opracował podobną grę, w którą grano podczas przyjęć w ogrodzie jego walijskiej posiadłości Nantclwyd. W 1874 roku major opatentował tę grę nadając jej grecką nazwę sphairistike, znaną również jako lawn tennis. Do jej opisu Wingfield zapożyczył znaczną część francuskiego słownictwa stosowanego w tenisie królewskim:

  • Tenis wywodzi się od francuskiego tenez będącego formą trybu rozkazującego od czasownika tenir oznaczającego Gramy!/(Zaraz) serwuję!
  • Rakieta pochodzi od słowa raquette, które z kolei wywodzi się z arabskiego rakhat, oznaczającego dłoń.
  • Równowaga (ang. deuce) pochodzi od francuskiego wyrażenia à deux le jeu, oznaczającego "gem dla obu", czyli równowagę.
  • Uważa się, że love, czyli zero, pochodzi od holendersko-flemindzkiego rzeczownika lof, oznaczającego honor lub francuskieg orzeczownika l'oeuf, oznaczającego jajko, którego kształt przypomina zero.
  • Sposób punktacji w gemie – kolejno 15, 30, 40 pochodzi od francuskich liczebników quinze, trente oraz quarante, które łączy podobna wymowa końcówek, lub od kolejnych ćwiartek zegara (15, 30, 45), przy pomocy których określano wynik w gemie przed pojawieniem się komputerów, przy czym 45 zostało z biegiem czasu uproszczone do 40.

Część zasad opisanych w ośmiostronicowej książce Wingfielda Sphairstaike or Lawn Tennis nie przetrwała próby czasu. Boisko do gry, które początkowo miało kształt dwóch trapezów złączonych podstawami od 1877 roku przybrało obecną formę prostokąta. W tym samym roku All England Croquet Club (pol. Wszechangielski Klub Krokieta) dodał do swojej nazwy człon Lawn Tennis przejmując jednocześnie zadanie regulacji przepisów.

Tenis ziemny na Igrzyskach Olimpijskich

Tenis był jedną z dziewięciu dyscyplin w ramach których rywalizowali sportowcy podczas pierwszych nowożytnych Igrzysk Olimpijskich w 1896. Rozegrano wtedy turnieje gry pojedynczej i podwójnej mężczyzn. Cztery lata później na igrzyskach zadebiutowały tenisistki. Tenis wypadł z programu igrzysk po roku 1924 z powodu konfliktu pomiędzy ILTF oraz MKOL. Wrócił do niego w 1988 podczas olimpiady w Seulu (w Meksyku w 1968 i w Los Angeles w 1984 był dyscypliną pokazową). W ramach igrzysk rozegranych w Pekinie w 2008 rozegrano turnieje gry pojedynczej i podwójnej mężczyzn oraz kobiet. Władze Międzynarodowego Komitetu Olimpijskiego poinformowały, że podczas igrzysk w Londynie w 2012 odbędą się również zawody gry mieszanej (rozgrywane po raz ostatni w 1924).

Podczas igrzysk w 1896, 1900, 1904, 1988 i 1992 przegrani z półfinałów otrzymywali brązowe medale. W pozostałych latach rozgrywano mecze o trzecie miejsce. Od igrzysk w Atenach w 2004 osiągnięcia w igrzyskach olimpijskich są nagradzane punktami rankingowymi.

Tenis w Polsce

Na ziemiach polskich tenis pojawił się w drugiej połowie XIX wieku i był traktowany jako gra towarzyska zarezerwowana dla osób dobrze urodzonych. Pierwsze publiczne zawody rozegrano w Warszawie w 1898. Polski Związek Lawn Tenisowy (obecnie Polski Związek Tenisowy) powstał w 1921 i w tym samym roku odbyły się pierwsze Mistrzostwa Polski. Pierwszym oficjalnym startem międzynarodowym był udział drużyny polskiej w Pucharze Davisa 1925. Pierwsze drużynowe Mistrzostwa Polski rozegrano w 1927, natomiast Młodzieżowe Mistrzostwa Polski odbyły się po raz pierwszy w 1931. W 1950 wprowadzono zimowe MP. Pierwszą gwiazdą polskiego tenisa była startująca głównie w latach 30. XX wieku Jadwiga Jędrzejowska. Dwukrotnie zwyciężyła w plebiscycie Przeglądu Sportowego na najlepszego polskiego sportowca roku. W grze pojedynczej osiągnęła finały Roland Garros, Wimbledonu oraz US Open, natomiast w deblu zwyciężyła w 1939 w Tenisowych Mistrzostwach Francji. W latach 70. i na początku 80. do światowej czołówki należał Wojciech Fibak, zwycięzca deblowego Australian Open z 1978. W całej karierze wygrał 15 turniejów singlowych i 52 deblowe.

Zasady

Wymiary kortu tenisowego

Mecz tenisowy rozgrywany jest na prostokątnym, płaskim korcie tenisowym o nawierzchnii twardej, ceglanej, trawiastej, betonowej bądź asfaltowej lub dywanowej (ten ostatni rodzaj jest najczęściej wykorzystywany w meczach w hali). Długość kortu wynosi 23,77 metra (78 stóp), a szerokość 8,23 m (27 stóp) w grze pojedynczej i 10,97 m dla meczów deblowych. Poza polem gry wymagana jest również dodatkowa przestrzeń dookoła kortu, aby zawodnicy mogli gonić piłki lecące na zewnątrz. Pośrodku kortu, równolegle do linii końcowych, znajduje się siatka dzieląca go na dwie równe części. Wysokość siatki jest najwyższa przy słupkach, do których jest przymocowana i wynosi 1,07 m (3,5 stopy). Pośrodku kortu jest ona najniższa i wynosi 91,4 cm (3 stopy).

Swój obecny kształt kort tenisowy zawdzięcza majorowi Walterowi Cloptonowi Wingfieldowi, który w 1873 opatentował pomysł kortu do gry znanej jako sphairstike. Wymyślony przez Wingfielda kort o kształcie dwóch trapezów złączonych podstawami został zmodyfikowany do swojego obecnego, prostokątnego kształtu w 1875.

Linie

Linia równoległa do siatki znajdująca się najdalej od niej nosi nazwę końcowej (ang. baseline), natomiast linia bliżej środka kortu nosi nazwę serwisowej. Pośrodku każdej z linii końcowych znajduje się znacznik środkowy. Linia najbardziej wysunięta na zewnątrz nosi nazwę linii deblowej. Wykorzystuje się ją tylko podczas meczów gry podwójnej i mieszanej. Linia boczna znajdująca się bliżej środka kortu wyznacza boczną granicę placu gry w meczach singla. Obszar między boczną linią deblową oraz położoną bliżej niej boczną linią singlową nazywany jest korytarzem deblowym. Stosowany jest tylko meczach par deblowych i mieszanych.

Linia biegnąca wszerz każdej z połówek kortu nazywana jest linią serwisową, ponieważ zawodnik musi przy serwisie trafić w obszar od siatki po stronie przeciwnika do tej linii. Tym samym, linia serwisowa nie oznacza miejsca, w którym stoi tenisista przy podaniu. Linia dzieląca linię serwisową nosi nazwę linii środkowej lub środkowej linii serwisowej. Obszar wyznaczony przez boczną linię singlową, linię serwisową i boczną linię serwisową nosi miano kara serwisowego. Przy każdym punkcie zawodnik serwuje w inne karo serwisowe. Piłka zostaje uznana za autową wtedy, gdy po zagraniu nie odbije się ani razu w polu gry wyznaczonym przez linie końcowe oraz boczne (w zależności od konkurencji deblowe lub singlowe) lub od którejś z tych linii. Szerokość linii końcowej może sięgać maksymalnie 4 cali (101,6 mm). Szerokość pozostałych linii musi mieścić się w przedziale od 1 do 2 cali (od 25,4 mm do 50,8 mm).

Sposób rozgrywania meczu

Ponieważ w tenisie ważnym czynnikiem jest wytrzymałość, samowolne przedłużanie przerw między akcjami jest zabronione. Mecze toczone są z krótkimi przerwami. W większości przypadków serwujący musi rozpocząć akcję nie później niż 20 sekund po zakończeniu poprzedniego punktu. Przy zmianie stron kortu (po każdym nieparzystym gemie) ten czas zostaje wydłużony do 90 sekund, natomiast przerwa między setami trwa 120 sekund. W innych przypadkach przerwy są dozwolone tylko wtedy, gdy nie są spowodowane przyczynami niezależnymi od zawodnik, takimi jak: deszcz, uszkodzone obuwie, uszkodzona rakieta albo konieczność wymiany piłki. Jeśli zawodnik nieustannie opóźnia czas rozpoczęcia wymiany, sędzia stołkowy może go ukarać ostrzeżeniem, utratą punktu, gema, a nawet meczu.

W przypadku wystąpienia opadów deszczu, zapadnięcia zmroku lub innych sytuacji uniemożliwiających grę, mecz zostaje wznowiony później z takim samym wyniku oraz zawodnikami po tych samych stronach kortu lub tym samym położeniu (północnym lub południowym), gdy gra zostaje wznowiona na innym korcie.

W meczach zawodowców piłki zużywają się bardzo szybko dlatego w turniejach ATP i WTA są wymieniane po rozegraniu każdych kolejnych dziewięciu gemów, z wyjątkiem pierwszych siedmiu gemów, ponieważ pierwszy komplet piłek stosuje się również podczas przedmeczowej rozgrzewki. Zawodnik podający pokazuje odbierającemu, że do gry weszły nowe piłki, chociaż nie należy to do formalnych zasad nakładanych przez federacje tenisowe. W mniejszych turniejach organizowanych przez ITF oraz w meczach Fed Cupu piłki zmienia się po 9, a później 11 gemach.

Niedawna propozycja dotycząca zmian w przepisach gry dotyczy dopuszczenia możliwości rozmowy gracza z trenerem w przerwie meczu (ang. coaching)[51][52][53]. Ta propozycja została zaakceptowana przez WTA i obowiązuje w rozgrywkach kobiecych od początku sezonu 2009[54].

Rozgrywanie pojedynczego punktu

Dwaj zawodnicy lub dwa zespoły zaczynają grę po przeciwnych stronach kortu. Jeden z zawodników to serwujący, natomiast jego przeciwnik lub w przypadku gry podwójnej jeden z przeciwników, jest odbierającym. Po zakończeniu każdego gema w nastepnym serwuje zawodnik, który poprzednio odbierał. Każda wymiana zaczyna się serwisem granym zza linii końcowej, między boczną linią singlową a znacznikiem środkowym kortu. Odbierający może stanąć w dowolnym miejscu po swojej stronie kortu. Kiedy odbierający jest gotowy do gry, serwujący rozpoczyna wymianę.

Jeżeli serwis został wykonany prawidłowo, piłka przelatuje nad siatką nie dotykając jej i ląduje w polu serwisowym po ukośnej stronie kortu. Błędem serwisowym jest podanie, które jest zbyt długie, zbyt szerokie lub nie przelatuje nad siatką. Innym rodzajem błędu serwisowego jest "błąd stóp" (ang. "foot fault"). Do błędu stóp dochodzi, gdy stopa serwującego dotyka linii końcowej lub przedłużenia znacznika linii końcowej przed uderzeniem piłki. Zawodnik, który popełnił błąd serwisowy ma do dyspozycji jeszcze drugi serwis. Jeśli i ten serwis okaże się błędny, zawodnik popełnił podwójny błąd serwisowy, a punkt przyznany zostaje odbierającemu. Jeśli piłka dotknie taśmy siatki, ale wpadnie w karo serwisowe, zostaje wywołana komenda "let", a podający powtarza serwis. W jednej akcji zawodnik może zaserwować nieograniczoną liczbę letów, ponieważ nie są one uznawane za błędy serwisowe.

Trafiony serwis rozpoczyna wymianę, w której zawodnicy naprzemiennie odbijają piłkę nad lub obok siatki na stronę przeciwnika. Uderzenie zostaje uznane za prawidłowe, o ile zawodnik przebije piłkę na drugą stronę zanim odbije się ona dwukrotnie od podłoża, nie dotykając żadnego innego elementu kortu oprócz siatki, a piłka nie okaże się autowa. Wymiana toczy się do momentu, gdy jednemu z tenisistów nie uda się wykonać prawidłowego odbicia.

Punktacja

Elektroniczna tablica do wyświetlania wyników

Mecz tenisowy dzieli się na sety, one na gemy, które składają się z punktów. Większość meczów tenisowych rozgrywa się do momentu wygrania przez jednego z zawodników dwóch setów (zasada "best of three"). W kilku przypadkach mecze mężczyzn gra się do wygrania przez jednego z zawodników trzech setów (zasada "best of five")[55]. Do tych wyjątków należą mecze wielkoszlemowe, finał Igrzysk Olimpijskich oraz mecze Pucharu Davisa. W deblu mężczyzn tę zasadę stosuje się wyłącznie na Wimbledonie oraz w Pucharze Davisa.

Gem składa się z serii punktów przy serwisie jednego zawodnika. Gema wygrywa ten zawodnik, który wygra w nim co najmniej cztery akcje przy zachowaniu przynajmniej dwóch piłek przewagi nad rywalem. Wynik w gemie jest opisywany w charakterystyczny wyłącznie dla tenisa sposób. Wynik zaczyna się od zera (ang. love), a trzy nastepnę punkty to kolejno: 15 (franc. quinze), 30 (franc. trente), 40 (franc. quarante). Pomysł takiej punktacji narodził się XIX w. we Francji, kiedy zamiast obecnie stosowanych tablic elektronicznych wynik określano przy pomocy zegarów. Każdy z kolejnych punktów odpowiadał wskazywanym przez zegar liczbom 0, 15, 30, 45. Z czasem 45 zamieniono na 40. Jeżeli każdy z zawodników wywalczył przynajmniej po trzy punkty, a wynik jest remisowy, taką sytuację opisuje komenda "równowaga" (ang. deuce). Kiedy obaj zawodnicy wygrali co najmniej po trzy wymiany, przy czym jeden z nich wygrał o jedną akcję więcej, wywołana zostaje "przewaga" (ang. advantage) oraz nazwisko zawodnika, który prowadzi w gemie.

W turnieju tenisowym sędzia stołkowy oznajmia wynik w gemie po każdej akcji. Wynik w czasie trwania pojedynku jest podawany z perspektywy podającego, a po jego zakończeniu wynik końcowy jest ogłaszany ze strony zwycięzcy.

Piłka gemowa (ang. game point) oznacza sytuację, w której zawodnik prowadzący w gemie potrzebuje jednej wygranej akcji do wygrania go. Na podobnej zasadzie określa się piłkę setową, meczową czy nawet mistrzowską (ang. championship point), np. jeśli serwujący prowadzi w gemie 40-0, ma on potrójną piłkę gemową, czyli trzy kolejne okazje na zdobycie gema. Piłki gemowe, setowe, meczowe i mistrzowskie nie należą do oficjalnej punktacji i nie są ogłaszane przez sędziego stołkowego.

Break point oznacza sytuację, w której zawodnik odbierający w gemie potrzebuje jednej wygranej akcji do przełamania, czyli wygranie gema przy serwisie rywala. Break pointy mają szczególne znaczenie w meczu, ponieważ zazwyczaj łatwiej jest wygrać gema przy własnym podaniu. Tak jak w przypadku innych piłek gemowych, break pointy nie są oficjalnie ogłaszane.

Set składa się z serii gemów. Po zakończeniu każdego gema dochodzi do zmiany podającego. Set kończy się kiedy liczba wygranych gemów przez jednego z zawodników spełni pewne wymagania. Seta wygrywa zawodnik, który wygrał sześć gemów przy co najmniej dwóch gemach przewagi. Jeśli jeden zawodnik wygrał sześć gemów a drugi pięć, rozgrywa się dodatkowego gema. Jeśli lepszy okaże się w nim zawodnik prowadzący, to wygrywa seta 7:5. Jeśli natomiast lepszy okaże się w nim zawodnik "goniący" straty, wynik wynosi 6:6. W takim przypadku dochodzi do rozgrywki tie-breakowej. Tie-break rozgrywany jest na specjalnych zasadach: wygrywa go zawodnik, który jako pierwszy zdobędzie siedem punków przy przynajmniej dwóch punktach przewagi. Zwycięzca tie-breaka wygrywa seta wynikiem 7:6. Tie-breaki nie są stosowane jedynie w decydującyh setach meczów Australian Open, Roland Garros, Wimbledonu, Igrzysk Olimpijskich, Pucharu Davisa oraz Fed Cupu. We wszystkich innych przypadkach przy stanie seta wynoszącym 6:6 gra się tie-break.

Mecze turniejowe kończy ogłoszenie przez sędziego stołkowego dobrze znanej formuły Gem, set, mecz (ang. Gem, set, match) oraz nazwiska zwycięzcy lub członków zwycięskiego zespołu, a następnie wyniku końcowego.